نژاد و ملیت های افغانستان

قسمت بیست سوم: تاجیکها

نوشته: کریم پوپل نویسنده ویکی پیدیا

به اقوام گفته می‌شود که نژاد آریائی داشته به زبان دری فارسی و تاجیکی صحبت می نمایند. واژه تاجیک معنی وترجمه‌های زیادی شده‌اند. یکی از معنی خوب آن تاژی تازیک و تاریک است که مفهوم غیر عرب و ترک را معنی می‌دهد. وهم ترکان تا جکان را تاریک می‌گفتند. (تاریخ بیهقی). مغولها تاجکها را سارت می‌گفتند؛ بنابراین واژه‌های دایتیا، دادیکس یا دادیک، دادی، ته آجی، تائوچی و داشی را صورتهای دیگر واژه تاجیک دانست. منشع اصلی تاجکان کوهای پامیر بوده پس از اینکه نفوس آنها ازدیاد می‌یابد در کناره وجنوبی وشمالی آمودریا اکسوس سرخان دریا زیسته پس از شهری شدن ورسیدن به تمدن از راه شمال یعنی بدخشان به دوطرف دریای آمو و بین سردریا سرخان دریا وسعت یافتند. گروه از راه افغانستان به تخار کندز بلخ بادغیس هرات به کشور فارس رسیدند. زبان دری درزمان یفتلیان وکوشانیان در شهر کابل و دامنه‌های کوهای شمالی مروج گردیده است.

قوم تاجیک در سه مرحله و در سه منطقه تکثیر یافته است

۱. در دورة ساسانیان (ح ۲۲۶ـ ح ۶۵۲ میلادی) در شمال شرقیِ خراسان؛ در سدة اول و دوم در ماوراءالنهر؛

۲. در دورة سامانیان (ح ۲۶۱–۳۸۹) در قلمرو دولت بخارا (نعمت اف، ۱۹۹۷، ص ۸۰–۸۳). قوم

'''تاجیکها شامل این گروه‌ها است.'''

# سغدیها (ساکن در وادیِ زرافشان و قشقا دریا و اطراف قسمت وسطای سیردریا)،

# باختریها (ساکن در حاشیة سَرگَه و اطراف آمودریا)،

# مرغیانیها و پارتها (ساکن در حاشیة مرغاب و شمال و جنوب کوه کُپه داغ)،

# خوارزمیها (ساکن در قسمت سفلای آمودریا)،

# فرغانیها (ساکن در وادی فرغانه)

# و سکاییها (ساکن در صحرای آسیای مرکزی و نواحی کوهستانی تینشان و آلای و پامیر؛

# از قبیلة مشهور «تُور» ــ که در آسیای مرکزی به سر می‌برند ــ نیز به عنوان نیاکان قوم تاجیک یاد شده است (یعقوب شاه، ص ۲۱۷؛ باباخانف، ص ۲۲).

# بطلمیوس از قبیلة «یَکْسارْت» ــ که احتمالاً همان سارت است ــ خبر داده است که در سدة چهارم قبل از میلاد در کنار رود یکسارت (سیر دریای کنونی) زندگی می‌کرده‌اند (مس اف، ص ۱۳۷

تا جکها ذاتاً مردمان نرم خو وتمدن پسند اند. این ملت پس از تأسیس راه ابریشم از کنار کاشغر و بخدی ومرو بتمدن چین یونان و هند دست یافته خود تمدن را ببار آوردند. کاشغر و بخدی سر راه ابریشم قرار داشت این قوم هم متمدن و هم ثروت مند شده‌اند. زبان تاجکها را زبان باختری نیز می‌گویند. کوشانیان یفتلیان باختریان به این زبان صحبت می‌نمودند. تاجکها در کشورهای افغانستان ایران پاکستان هندوستان ازبکستان و سکیانک چین زندگی دارند. زیاده مردم جهان تاجکان را پامیری می‌گویند. تاجکان پامیری مانند آریهای اولی دارای یک زبان بودند پس از پاشان شدن بین درها ومحلات دور دست لهجه‌ها تغیر نموده زبانهای جدید بمیان آمده است که بنام زبانهای پامیری یاد می‌شوند. معمولاً تاجکان شیعه مذهب امروزی را بنام قزلباش می‌گویند. زیاده جمعیت تاجکان در شهرهای بدخشان تخار مزارشریف هرات کابل پروان و کاپیسا زندگی می‌نمایند. تاجکان ۲۴ فیصد نفوس افغانستان را تشکیل می‌دهد که حدود ۸۱۳۵۰۰۰ میلیون نفر می‌رسد. بجز از گروه کوچک سراسر افغانستان بزبان دری تکلم نموده میتوانند. گروه زیادی از ملیتهای افغانستان بزبان دری تکلم می نمایند ولی تاجیک نیستند زیاد جمعیت اقوام پشتونهای شهری مانند پوپلزائی ها بارکزی سدوزائی ها و غیره زبان دری بتدریج زبان مادری شان گردیده است. درین اواخر گروه‌های تاجکان بمنظور بدست آوردن قدرت احزاب و گروپهای را ایجا نموده‌اند تا انتخابات را از آن خود کنند.

پیشینه

كلمه “تاجيك” بسيار قدامت ندارد ولی ملیت تاجيك از قديم ترین مردمان افغانستان ميباشند. در قدیمها مردم تاجیک را نه بنام تاجيك ، بلكه بنام قوم آرين يا نژاد غير تورك , پامیری , تخاری در سرزمينهای خراسان و توركستان یاد می نمودند . که سابقه بيش از پنج هزار سال دارند. تاجیک‌ها تا کنون به نام‌های: تاجیک، تازیک، تاژیک، تژیک، تاجک، اوگانه، پارسیوان، تاجیکی، تات، تجگی، سرت و … خوانده شده‌اند. خاستگاه اصلی تاجیکان کوه های صعب العبور پامیر میباشد. به همین علت از جنگها با تورانیان ترکان و مغلها دور بودند. تاجیکهای غیر پامیری مخلوط از ترکان یونانیان کوشانی سکاها و عرب میباشد. واژه تاجیک که گونه‌های پیشین آن تازیک یا تاژیک است، در آغاز معنی عربی داشته است. گویا آریائی های آسیای مرکزی، مسلمانان را به این نام می‌خواندند و چون در آن زمان به این باور بودندکه یک نفر آریائی ، اگر به دین اسلام گروید، عرب می‌شود. از سوی دیگر به دلیل آنکه درگذشته ترکها تنها مسلمانان آریائی را می‌شناختند، واژه تاجیک نزد ترکان معنی آریائی (در برابر ترک) یافت. عرب‌ها ی مسلمان، تاجیک‌ها را (اوگانه) می‌نامیدند. تاجیک‌ها در افغانستان (پارسیوان) در جمهوری فدراتیو روسیه (تاجیکی) در زبان ترکی (قزلباش، کزلباش) در(خاور) شرق ایران (تاجیک) و درغرب (باختر) ایران (تات) و در سیستان به (تجگی) نامیده میشوند. روسها مردمان آسیای میانه را تاجیک می نامیدند.

مفهوم اصلی واژه تاجیک

واژه تاجیک از سه بخش تشکیل شده است: بخش اول (تاج) که زینت بخش سر پادشاهان و نشانه پادشاهی آنان بوده.

بخش دوم (ی) نسبیت است مانند تاجی کابلی مزاری

بخش آخر (ک) را دستک یا پساوند گویند. مانند مالک , خوردمک , آوردمک , دخترک.

تخارستان

تاجیکان از کهن‌ترین مردم نژاد آریایی الاصل و پارسی تاجیک زبانان هستند که از قدیمها در این سرزمین به سر می‌برند.

نژاد

پامیر و اطراف پامیر دوطرف آمودریا سیر دریا محل زندگی مردمان آریایی بوده که بعضی از آنها تا اکنون در همین جاها سکونت دارند سغدیان، سکاها یا ماساژت‌ها ,مادها و پارس‌ها و برخی دیگر از این ملیت در مراحل اول زندگی کوچ نشینی را در آسیای مرکزی داشتند. باختری‌ها، سغدی‌ها، خوارزمی‌ها و سکایی‌ها نه تنها بنیان گذاران شهرها و روستاهای در آسیای مرکزی به شمار می‌روند، بلکه اینها نیاکان تاجیکان امروزی هستند.

زبان

زبان تاجیکی از گروه زبان‌های جنوب خاوری آریانا به شمار می‌رود. تاجیکی لهجه‌ای است از زبان پارسی و بدین سبب آن را باید (پارسی تاجیکی) نامید.

خط

زبان تاجیکی در تاریخ پیدایش خود، پس از خط تصویری، خط میخی را انتخاب کرده بود. در دوران کوشانیان و هخامنشیان نیز خط تاجیکها همانند دیکر نقاط آسیای میانه میخی بود. آنها از خط سغدی نیز استفاده می‌کردند. در دوران استیلای اعراب خط و زبان عربی رایج شد. خط عربی و زبان فارسی را سامانیان در افغانستان مروج ساختند.

دین

دین بیشتر مردم این منطقه سنی و از شاخه حنفی است و ابوحنیفه را به عنوان امام اعظم می‌شناسند. گروه کوچکی از شیعیان اسماعیلی تاجیک در کوه‌های پامیر در منطقه بدخشان زندگی می‌کنند. اقلیتهای خیلی کوچک از این ملیت بنا بر دشواری های طاقت فرسا که از جنگها و تفنگداران دیده اند جدیداً در کشورهای خارج مسیحی گردیدند.

مردمان اصیل کابل

قدیمترین مردم کابل هندوهات هستند . بتدرج یونانی های باختریان , یفتلیان سکاها ، کوشانی ها , غزنویان غوریان خوارزم شاهیان تیموریان بابریان و پشتونها درین شهر جا گرفته در جامعه کابل منحل گردیده اند. اکثریت این مردمان که به کابل آمده اند زبان شان فارسی ویا دری بوده است. زیرا تعداد از این مردمان و سلطنتهای شان اولاً مدت زمانی در دو طرف دریای آمو سلطنت نموده سپس به کابل هجوم آورده اند. زبان غالب دو طرف آمو دریا زبان دری بود. بدین لحاظ ادبیات دری در کابل مروج گردیده تا امروز باقی مانده است. بزرگترین دشمن تاجیکان چنگیز خان بود. او تمامی شهرهای که در آن تاجیکها زندگی میکرد ویران و مردمان آنر بی رحمانه بقتل رسانید.

سیر آمد آمد مردمان تاجیکان افغانی در کابل پس از حبیب اله کلکانی است. پس از سال 1359 گروه بزرگ از این ملیت بنسبت عدم امنیت در محلات شان به کابل هجرت نمودند. که بعضا باعث مشکلات در کابل گردیده اند. گروه کوچک از این مردم که در تنظیمها و گروه ها عضویت داشتند طی 22 سال جنگ در ولسوالی ها و قریه جات زندگی داشته از تحصیل و تعلیم تربیه دور ماندند . این گروه های کوچک پس از سال 2001 در شهر کابل به کارهای منفی آدم ربائی هیروئین فروشی غصب جایداد دزدی پرداخته شهر کابل را بی امن ساخته اند. انتحاری قتل بم پرانی طالب مزدور از یک طرف دزدی غارت و آدم ربائی این گروه کوچک از طرف دیگر باعث آن شد که مردمان اصیل و با تعلیم کابل خانه های خودرا ترک گفته به کشورهای خارج پناه بیاورند.