طایفه جلالی افغانستان (3)

نژاد وملیتهای افغانستان

قسمت سوم : ملیت ویا طایفه جلالی
محقق : کریم پوپل نویسنده ویکی پیدیا دانشنامه آزاد

یکی از اقوام گردشکر افغانستان می‌باشند. گروه جلالی طایفه دوره گرد ترک و کوردی در مناطق چون هرات فراه زندگی دارند گروه از جلالی‌های شمال شرق و شمال افغانستان به زبان اندکی یا اندکوان دری صحبت نموده در حالیکه جلالی هرات به زبان پشتو صحبت می‌نمایند. در خانه‌های ثابت زندگی دارند. تعداد نفوس این مردم در هرات و فراه ۲۰۰خانوار در فراه ولی در شمال و دیگر نقاط کمتر می‌باشد. جلالی‌های افغانستان در تحت نام جتها یا گردش گران و خانه بدوشان مطالعه می‌گردد؛ ولی در قدیمها جلالی‌ها خانه بدوش نبودند..

دکتر او. پسکو محقق آلمانی بر این باور است که وجه تسمیه ایل جلالی به خاطر عظمت و شکوه و جنگاوری این ایل در مقابل سه امپراتوری بزرگ می‌باشد.

پژوهشگر انگلیسی آقای مارک سیکس که مدتی در کردستان بوده است و تحقیقی در خصوص اقوام کرد دارد می‌گوید: جلالی‌ها که بالغ بر صدها هزار نفوس می‌باشند در کشورهای ترکیه - ایران - ارمنستان و آذربایجان زندگی می‌کنند. اکثر آنها در اطراف کوه آگری دره‌ها، دشت روان، ییلاقهای سرحدی، زندگی می‌کنند. گروه زیادی از آنها به آناتولی میانه کوچانده شده‌اند.

تاریخچه طایفه جلالی در ایران ترکیه و هرات

نام جد بزرگوار طایفه جلالی ورمزیار بود. او برادر بنام جلال داشته که نوادگان او هم به ایل جلالی مشهورند ودرمرز ترکیه وعراق ساکن شده‌اند درمنابع عثمانی که بعضی ازکتب آنهاهنوزترجمه نشده، واژه جلالی به عنوان یاغیان وشورشگران یادشده است. سرزمین اولیه قبیله جلالی، کردستان ترکیه (آناتولی) بودکه ازطرفی هم به سمت کوهستان آرارات کشیده می‌شود، این دیار در گذشته تحت فرمانروایی قبیله جلالی بود. این مناطق کوه بند که ساحه وسیع را در بردارد درهمان ابتدای به قدرت رسیدن عثمانیها تصرف شد همین امرباعث شدفرهنگ وعقاید و زبان این مردم تحت تأثیر ترکان عثمانی قرار گیرد. دردوره‌ای که ایالات جلالی به قیام برخاست عثمانیها بزرگترین امپراتوری رادرجهان برپاکرده بودند. زمانیکه این قیام به اوج رسیده بود دیگرقبایل کردتباروحتی ترکان هم به این قیام پیوستند. بطورکل تمامی قبایلی که به قیام جلالی علیه خودکامگی سلطان عثمانی پیوستندلقب جلالی رابرخودمفتخرنمودند. این نبردنخست به رهبری روشن جلالی معروف به ((کوراوغلو)) سپس توسط «دلی حسن خان جلالی» ودرنهایت بافرماندهی آبازه محمدپاشاجلالی که خودنیز ازسرداران عثمانی به حساب می آمدادامه یافت.

کوراوغلو قهرمان حماسی مشترک میان مردمان آذربایجانی، کردهای کُرمانج و ترکمن‌ها است. جلالی‌های افغانستان از همین نام هستند.

مولد این قیام مردی سالخورده به نام علی ملقب به علی کیشی بود. وی پسری موسوم به روشن (کوراوغلو) داشت. بزرگ‌مرد این محل مردی بود بنام حسن خان که بعداً قیام را رهبری می‌کند. روایت است که اولاده موصوف به کوراوغلی در جغرافیای وسیعی از قفقاز، ایران، افغانستان، آسیای مرکزی و برخی نقاط دیگر گسترده‌است. در این جغرافیای وسیع، افسانه‌های کوراوغلی در قالب نمونه‌های آذربایجانی، قفقازی، آناتولی، ارمنی، گرجی، ازبکی، ترکمنی، خراسانی، قشقایی و حتی توبولها یا گروه‌های تاتار در سیبری (روسیه) سروده شده‌است.

دلی‌حسن یکی از نیرومندترین جلالیها بود سرانجام دولت مرکزی، با انتصاب دلی‌حسن به حکومتِ، به قیام او خاتمه داد سپس به اشاره صدراعظم و به اتهام تلاش در جلب حمایت پاپ و جمهوری و ینز، در ۱۰۱۴/۱۶۰۶ به قتل رسید؛ ولی قیامها ادامه یافت تا آنکه عثمانیها باسپاه عظیمی به رهبری کارکشته‌ترین پاشاهای عثمانی درگیر شدند. درپی کشتاربی رحمانه عثمانیها اهل بزرگ جلالی مجبور به ترک دیارشد. همین دوره بود که هرچندطایفه ازاقوام جلالی به دیگر ملل کوچ کردند که عمده این ملیت درکشورهای چون ترکیه، جمهوری آذربایجان، ایران افغانستان و ارمنستان حضوردارند. علاوه بر این کشورها در کردستان عراق، کردستان سوریه وقفقازهم طوایف مختلفی ازجلالیهاحضوردارندوبا زبان مردمان همان مملکت تکلم می‌کنند.

زبان

زبان جلالی‌های شمال شرق افغانستان زبان اندکوان یا اندکوهی و دری است. برخلاف زبان جلالی‌های هرات فراه پشتو است.

شغل

جلالی‌های هرات و فراه در خانه‌های ثابت و نیمه ثابت زندگی داشته شغلهای زراعت مالداری را می‌نمایند. جلالی‌های کندز بدخشان تالقان بغلان شغل شادی بازی آواز خوانی و گدائی را می‌نمایند...

چگونه طایفه جلالی‌های افغانستان به فقر و تنگدستی رو آوردند.

پس از اینکه جلالی‌های شکسته خورد بدون خانه و پول به افغانستان آمدند مجبور شدند زن مرد واطفال به غلامی مزدوری و فقر تنگدستی بپردازند. آنها تا امروز در زمره قوم نادار شمرده می‌شوند.