نژاد وملیتهای افغانستان
قسمت هشتم : ملیت ویا طایفه پشه ای
محقق کریم پوپل
مقدمه :در
مورد قوم پشه ای تحقیقات از طرف داکتر مجاور زیار , محمد زمان کلمانیی , غلام صدیق شنگنیک، مسئول
دیپارتمنت زبان پشه ,عزیزالله شلماچ
از قوم پشه ای طور لازم صورت گرفته بنده از تحقیقات محترمین و سایر حصص
مواد را جمع نموده در چوکات مقاله جا دادم امید مورد پذیرش تان قرار گیرد.
وجه تسمیه: طایفه پشه‌ای یکی از اقوام اصلی ۱۱ قبایل آریانا کهن بوده دارای
زبان بنام پشه ئی می‌باشد. کلمه پشه یی شکل تحول یافته یک نام خیلی قدیمی یعنی
حدود دو نیم هزار ساله است که در ادوار مختلف به نامهای بها شه یا بهشه پیشه چه
یا پیشاچی، پشاوی، پاشایی، پشه یی، پشیی، پشئی و پشه‌ای ثبت گردیده. تا اکنون در
مورد وجه تسمیه پشه ئی نظریات وجود دارد که این نظریات قریب به واقعیت به نظر می‌رسد
که قرار ذیل است:
A. پشه یی از کلمه بهاشه گرفته شده که پانینی از آن نام برده و زبان سنسگرت
را به وجود آورده است، وبهاشه، بهاش ویا باش در زبان پشه یی لفظ را می‌گویند.
B. برخی پشه یی را مأخوذ از پشاثه یا پشاچه میدانند که دیو و نیز گوشت‌خوار
معنا می‌دهد.
C. عده یی به این نظر اند که پشه یی از پشی گرفته شده که مستحکم و قوی معنی
دارد، زیرا در زبان پشه یی دیوار و نیز قبرقه را می‌گوید که هردوی آن مستحکم و قویست.
D. برخی می‌گویند که در زمان‌های خیلی قدیم شاهی
از این مردم بود که بعدها همه این مردم و زبان آن بنا بر ارتباط قومی و لسانی به آن
شاه بنام پاشایی نامیده شده‌اند. زیرا در گذشته‌ها شاه را (پاشا) می‌گفتند و به مرور
زمان بنابر همین ارتباط پاشایی، پشایی و پشه یی نامیده شده‌اند.
زیست جفزافیائی
. «پشه ییها یکی از اقوام باستانی
افغانستان وباشندگان اصلی افغانستان اند .اکثراًدردامنه‌های جنوب سلسله کوه‌های
هندوکوش ساکن می‌باشند؛ پشه ییها در قسمت‌های شرقی کشور بخصوص در ولسوالی‌های اله
سای، کوهبند نجراب، تگاب وکوهستان‌های ولایت کاپیسا، در ولسوالی‌های الینگار،
الیشنگ، دولت شاه، قرغه یی مرکز ولایت لغمان، در ولسوالی شیوه، دره نور و مرکز
ولایت ننگرهار، درولسوالی نورگل، ومناطق چلس، کونگل وکوردر ولایت کنرها، در
ولسوالی‌های ننگراج ودوابه ولایت نورستان، در منطقه اوزبین ولسوالی سروبی در کنار
برادران پشتون، تاجک و نورستانی زیست نموده و به صورت پراگنده در ولایات مرکزی (در
چل باغتوی ولسوالی جاغوری، حصه دوی مالستان ولایت غزنی و پییک خاص ارزگان)، دره پشه یی ولسوالی پغمان ومرکزولایت کابل، ،
در تگاب پشه یی ولسوالی خوست فرنگ، در دره پشه یی قاصان ولسوالی اندراب، در بغلان
مرکزی ولایت بغلان، در نار چمن ولایت تخار، در شهر بزرگ ولایت بدخشان، در بعضی
محلات ولایت کندز، بلخ، فاریاب وهرات در پهلوی سایر اقوام باهم براردر کشور زنده
گی می‌نمایند . مرمان پشه ئی طی قرون
متمادی بنابر عوامل گوناگون از مناطق اصلی شان که بنام گندهارا نامیده میشد به دیگر حصص کشور نقل
مکان نموده‌اند که اکثراً زبان پشه یی را از دست داده‌اند، عده از پشه ییها قبلاً
در پاکستان و ایران نیز نقل مکان نموده است. طبق نوشته مرحوم میر غلام محمد غبار پشه ییها از
منطقه گندهارا حدود هفت و نیم قرن قبل از امروز به قسمت‌های غور و غرجستان نقل
مکان نموده اند. و مرحوم فیض محمد کاتب
هزاره در جاغوری از منطقه پشه یی و پشه ییها یاد آوری کرده است. ظهیرالدین محمد
بابر حدود پنجصد سال قبل از موجودیت زبان پشه یی حتی در کابل و نواحی آن یاد آوری
می‌شود. پشه ییها هفت نماینده در پارلمان افغانستان دارند. مردم پشه‌ای زیاده در
میان پشتونها زندگی دارند. دارای نفوس اضافه از نیم میلون می‌باشند. دین مردم پشه‌ای
اسلام حنفی می‌باشند.».
تعلیم وتربیه
طی قرنها زبان مردم پشه تحت تاثیر زبان های دولتی قرار گرفته
بود. از مدت ۳۰ سال به اینطرف دانشمندان
پشه ئی خواستند که زبان خودرا نه تنها حفظ
بلکه انکشاف دهند. ازآن تاریخ ببعد کتابها
رسانه ها در مورد پشه ئی ها نوشتند. کنون پروگرامهای رادیوئی و تلویزونی بزبان پشه
ئی دارند.
حفیظه رحیمی می‌گوید: «ما در حال حاضر کتاب‌های درسی را به زبان پشه‌ای
از صنف اول تا دوازدهم تألیف می‌کنیم، از نگاه محتوایی این کتابها هیچ تفاوتی با
کتاب‌های دیگر ندارد، ولی یک تعداد مطالب با فرهنگ منطقه ما همخوان است و مسایلی
را می‌نویسیم که با روح فرهنگی منطقه همخوانی داشته باشد.»
تا اکنون پشه ای‌ها کدام مکتب الی صنوف بالا ندارند در این اواخر در ولسوالی دره نور ولایت ننگرهار
از طرف یک مؤسسه خیریه کورس‌های سواد آموزی به زبان پشه یی ایجاد شده است. کتب
درسی این کورسها به زبان پشه یی چاپ و تدریس می‌گردد. گرچه از طرف ریاست تألیف و
ترجمه وزارت معارف نیز کتاب‌های درسی پشه یی برای مکاتب پشه یی زبان تألیف و چاپ نموده
است ولی تا حال تدریس آن آغاز نه گردیده
است. مشکل دیگر اینکه بعضی محلات پشه ئی نشین زبان خودرا از دست داده اند . در
ولسوالی پغمان قریه و دره بنام پشه یی موجود است ولی زبان پشه یی خویش را از دست
داده‌اند. در حالیکه در یکی از مضامین سالنامه ۱۳۱۳ مجله کابل آمده است که: “در
۵۰۰–۶۰۰ خانه در بیگ توت پغمان در قریه پشه یی به زبان پشه یی تکلم می‌کنند.
تاریخچه
پشه ییها بخشی از آریایی‌ها می‌باشند از مدت بیشتر از چهار هزار سال
به این سو در افغانستان زیست می‌نمایند ازاسناد تاریخی وبه خصوص ازسرودهای ریگ ویدا
برمی آید که قبیله ویدی آریایی‌های بلخ قدیم از طریق دره‌های هندوکش به مناطق شرقی
و جنوب غربی پراگنده شده و برخی از این مردم از کنار دریای کوبها (کابل) ومعاونین
آن از طریق نجراب، تگاب، سروبی، ولغمان به حوزه دریای کنر رسیده واز آن جا به
مناطق سواستو یعنی به نواحی دریای سوات پراگنده شده ودر ین دور و نواحی سکونت
اختیار کرده‌اند که پشه یی‌های امروز برخی از این مردم است. به استناد سرودهای ریگ
ویدا (۱۴۰۰ ق م) ودیگر اسناد و دلایل موثق , پشه یی‌های امروز درآن زمان بنام
الینا یاد شده و در جنگ ده قبیله آریایی آن زمان که مشهور است نام ومقام درخشنده
داشته است. در نتیجه این جنگ که میان سوداس مربوط قبیله بهاراته و ویسو مترا به
وقوع پیوست سوداس و قبایل متخد آن پیروز گردیده وراه رفت و آمد ده قبیله آریایی که
به نام جبهه ویسو مترا نامیده میشد بطرف هند مسدود شده و در منطقه خود باقی
ماندن. از این جمله الینایی‌ها که پشه یی‌های امروزی و دیگر اقوام داردی و
نورستانی شامل آن می‌شود به طرف شمال دریای کوبها در دره‌های شاداب الینگار و
الیشنگ سکونت اختیار کرده و بعد به مرور زمان بنا بر کثرت نفوس و عوامل دیگر در
اطراف و نواحی آن دره‌ها و بخشهای وسیع شمال غرب کندهارا (وادی بین کابل و پشاور)
پراگنده و مسکن گزین گردیدند. پشه ییها در طول تاریخ به نامهای الینا (سمسور،
شاداب و سبز) داردی (از کوه و کوهی)، کوهستانی، دیگان و لغمانی که معنی دهنشین را
می‌دهد نامیده شده است. هکذا در این اواخر
بعضاً بنام نورستانی و شاړی (شاړی یک کلمه پشه یی ومعنای آن است برویم) نامیده شده‌اند.
درنامهای الینگار و الیشنگ که جای بود و باش پشه ییها بوده و حال نیز اکثر پشه ییها
در این مناطق و اطراف آن سکونت دارند و نیز در اله سای ریشه کلمه الینا موجود بوده
و الینگاردرزبان پشه یی معنی جای و خانه الینا را می‌دهد. از بعضی شواهد برمی آید،
قبایل سرکش و جنگ جوی را که در مناطق شمال دریای کابل توسط مورخین سکندر بنام
اسکینی، گوری و اسپاس نامیده شده که در مقابل قشون اسکندر مقاومت شدید از خود نشان
داده و هر دو جانب متحمل خسارات جانی و مالی سنگین گردیده‌اند اکثراً اجداد و
نیاکان همین پشه یی‌های امروزی می‌باشند. برعلاوه این که این منطقه مسکن قدیمی و
ثابت این مردم بوده است نامهای قبایل متذکره با کمی تفاوت حالا نیز در بین آنها
موجود است. اسکین یا اسکینی‌ها نام منطقه و قبیله است مربوط پشه یی‌های ولسوالی
اله سای که بدون شک و تردید با نام اساکینی، بی ارتباط نیست. در ارتباط گوری باید
گفت که پشه یی‌های ولسوالی دره نور و اطراف آن گوار را به مفهوم اصیل وصاف استعمال
نموده و به این نام می‌بالند و نیز نام منطقه گوریک که مردم آن به بنام گوریکی یاد
می‌شوند و پشه یی هستند و نیز طایفه بنام گوریک در کهوی کلمان و یا قبیله زبان
گوارباتی و گهواری که در ناحیه علیای کنرها زندگی کرده و با پشه ییها قرابت خیلی
نزدیک دارند و همچنین اسپی‌ها و یا اشپی‌ها که بنام اشپی وال نامیده می‌شوند در
دره اشپی ولسوالی اله سای زنده گی می‌کنند نامهایست که برای اثبات این حقایق مثال‌های
خوبی به شمار می‌رود.
زبان
پشه ییها و زبان شان در طول ادوار گذشته بنام‌های بهاشه، بهشه،
پیشاچه یا پایشا چی، گندهاری، دادیکا، داردی، کوهستانی، لغمانی، دهگان (دیگانو) و
درین اواخر بعضاً به نامهای خاریگا و شاری نیز نامیده شده‌اند که همه آن ریشه پشه
یی دارند.
دکتر مجاور احمد زیار، زبانشناس افغان از بیست گویش جداگانه در زبان
پشه‌ای سخن می‌گوید. او می‌گوید: "زبان پشه‌ای زبانی است که جزء زبانهای
هندی به شمار می‌آید و به شاخه به نام "دردیک" تعلق دارد.
"دردیک" زبانی است که تقریبا به بیست لهجه از آن در افغانستان تکلم شود
و متکلمان این زبان تا منطقه کشمیر پراکنده است. اینها در گذشته‌ها همراه با هندی‌ها
به آن سمت رفتند ولی دوباره برگشتند و در کوهپایه‌ها ماندگار شدند."زبان پشه‌ای
در برخی مناطق و ولسوالی‌های افغانستان بیشترین گویندگان را دارد، ولی شمار دقیق
گویشوران آن تا هنوز مشخص نشده است.
غلام صدیق شنگنیک، مسئول دیپارتمنت زبان پشه‌ای در اداره نصاب تعلیمی
وزارت معارف افغانستان می‌گوید: "ارقام گویشوران به زبان پشه‌ای هنوز به صورت
دقیق معلوم نیست ولی در مورد مناطقی که گویشوران پشه‌ای در آنها زندگی می‌کنند می‌توان
از ولایت‌های کاپیسا، لغمان و ننگرهار نام برد که در بعضی ولسوالی‌های آن مردم
تنها به زبان پشه‌ای تکلم می‌کنند."
اکثر نامهای مناطق لغمان کنر زبان پشه‌ای نام گذاری شده است مانند
گندهارا (خوشبویی آورنده) لغمان که در اصل لمگان است (صاحب قریه یا دهنشین) درونته
(کوه بریده شده) کاپیسا که اصلاً پیشی کا است (پشه یی کننده) اله سای که از طایفهٔ
اله شاه خیل گرفته شده (خیل شاه الینا) الینگار (جای الینا) پشیگر (جای پشه ییها)
الیشنگ (خانهٔ الینا) گمبیری (دشت) شیگل (شش دره) کله گوش که در اصل گله گوش است
(دره صوف) نورگل به فتح گ (درهٔ نور) و غیره.
بنا بر اظهارات برخی از
محققین منجمله داکتر سید چراغ حسین شاه (شماره ۳۶ مجله پشتو یونیورستی پشاور)،
زبان پشه یی مادر بسیاری از زبانهای منطقه است
رسم وخط
رسم‌الخط زبان پشه یی مانند زبانهای دری و پشتو و دیگر زبانهای
افغانستان از رسم‌الخط مروج عربی می‌باشد. در گذشته نیز در نوشتن زبان پشه یی از
رسم‌الخط‌های معمول و مروج سلطنت کار گرفته شده که بنابر برخی نوشته‌ها کتاب‌های
مشهور تاریخی به نامهای (بدهت کهنا) و (ملندا پنه) به زبان پشه یی نوشته شده‌اند
(هیواد ۱۳۸۸/۳/۱۰. ( در حال
حاضر بر اساس همین رسم‌الخط در نصاب تعلیمی وزارت معارف افغانستان در زمینه تألیف
کتاب به زبان پشه‌ای از آن استفاده می‌شود.
زبان پشه‌ای در اصل از یک زبان آریایی منشعب شده و از نیاکان مشترک
خویش به ارث برده‌اند. مانند: سامیک، شامیک پشه یی که در گذشته در زبان فارسی قدیم
سیامک گفته شده و یا شام فقلی که معنی سیاهی و تاریکی را می‌رساند و نیز کلمات
سرخ، سور و سونیک و یا ستودن، ستایل و استویک زبانهای دری، پشتو و پشه یی از یک
ریشه‌اند ولی با آن هم زبان پشه یی در برخی از موارد از زبان دری و عربی که آن هم
از طریق زبان دری و پشتو کم و بیش متأثر گردیده است. زبان پشه یی نیز به نوبه خویش به خصوص در محلات هم جوار بالای زبانهای دری
و پشتو تا حدود اثر گذار بوده است. بطور مثال: مردم دری زبان لغمان و ننگرهار مادر
را (آیی)، سالم را (سسته) کاه را (توش) و خیشنه را (سیانی) و در پنجشیر و کاپیسا
خوردن توت را (پکیک) می‌گویند که این کلمات و کلمات دیگری که از همه آنها نام
نگرفته شده کلمات پشه یی اند.
فرهنگ مخصوص
رسم و رواج و فرهنگ مردم پشه‌ای نیز با سایر اقوام و ملیت‌ها تفاوت‌هایی
دارد. به گونه مثال مردم پشه‌ای برای حل مشکلات خود نشستی دارند که به آن «مارات»
می‌گویند.
«مارات» نشست بزرگان پشه‌ای است که شباهت‌های با جرگه در میان سایر
اقوام افغانستان دارد. ازدواج نیز در میان مردم پشه‌ای با ویژگی‌های همراه است.
حفیظه رحیمی، عضو دیپارتمنت زبان پشه‌ای نصاب تعلیمی وزارت معارف
افغانستان می‌گوید: «وقتی دختر و پسری با هم نامزد می‌شوند از اول با هم نشست و
برخاست دارند، محدودیت‌های که در دیگر مناطق برای نامزدها وجود دارد در اینجا وجود
ندارد و همچنین عروسی نیز از خود مراسم خاصی دارد که انجام می‌شود.» در محلات که همه از یک طایفه و قبیله باشند
رسم روی گیری در اکثر مناطق وجود ندارد ، حتٰی در برخی از مناطق زنان پشه یی بدون
آنکه بشناسد هر کسیکه از مقابل شان بگذرد (موټکی) و خوش آمدید می‌گویند. زنان و
مردان پشه یی قبلاً و اکثراً لباسهای
سیاه و یا سفید می‌پوشیدند. پیراهن زنان نسبتاً فراخ و طویل و تنبان آن کمی کم عرض
و از مردان برخلاف آن پیراهن شان کوتا و تنبان آن نسبتاً کلان و عریض می‌بود. اکثر
زنان پشه یی یک تکه کم عرض سیاه را که طول آن یک ونیم تا دو متر می‌رسید مانند
دستار به سر می‌پیچانیدند و گوشه‌های آنرا که توسط ابریشم آراسته شده می‌بود به دو
طرف روی خویش پایین آویخته و به این ترتیب قسمتی از گوشها و گیسوانش را می‌پوشانیدند.
در روز نوروزبه شمول زن و مرد اکثراً از خانه‌های خویش بر آمده، گروه گروه و جوغه جوغه
بطرف کشت زارها، باغ‌ها و دامنه‌ها می‌روند، از هوای تازه و زیبای های طبعیت لذت
می‌برند و خوش گذرانی می‌کنند، زیرا در این وقت همه مناطق آن که هوای نسبتاً گرم
دارد سرسبز و شاداب می‌باشد. پشه ییها اکثراً در این روز کار نمی‌کنند. یک شخص
مسن حکایت نمود که یک روز یک نفر که نهال
را با خود داشت و می‌خواست در جایی غرس نمایند، ولی چون فهمید که روز نو روز است
آنرا نه نشاند و واپس به خانه برد. علاوه بر آن در این روز جوانان به برخی از
بازیهای محلی از قبیل سنگ اندازی، کشتی‌گیری، خیز زدن، اینډ بازی که نوع از ورزش
مردم پشه یی است، نشان زنی، گاز خوردن، آواز خوانی و غیره می‌پردازند و سعی می‌نمایند
که درین روز لباس نو و یا پاک را به تن داشته باشند و در دیگر اوقات نیز اکثراً
همین سرگرمی‌های آنان است.
صداها
زبان پشه‌ای براساس رسم‌الخطی که در چند دهه اخیر برای آن وضع کرده‌اند،
دارای چهل و هفت صدا است که برخی صداهای آن با دیگر زبانهای شاخه هند و آریایی
تفاوت‌های دارد.
در زبان پشه‌ای حروفی است که در دیگر زبانها نیست به طور مثال ما
حرفی داریم که به شکل شین است ولی شین نیست و متفاوت است که در زبانهای عربی و
فارسی و پشتو وجود ندارد. به همین دلیل زبان شناسان برای این صوت نشانه‌ای خاصی را
وضع کرده‌اند. یا الفی که در زبان پشه‌ای است به چندین لحن گفته می‌شود که به
تأیید زبان شناسان آلمانی نیز رسیده است
توسعه زبان پشه‌ای
زبان پشه‌ای هرچند در گذشته‌های دور دارای ادبیات و فرهنگ غنی بوده و
در برخی از آثار کهن و از جمله در سفر نامه «ابن بطوطه» در مورد آن اطلاعاتی وجود
دارد ولی کار عمده در عرصه به نوشتار درآوردن فرهنگ پشه‌ای در سه دهه اخیر در
افغانستان آغاز شده است.
غلام صدیق شنگینگ می‌گوید تنها در سه دهه اخیر روی زبان پشه‌ای کار
شده و در حدود شصت تا هفتاد جلد کتاب در این رابطه نوشته شده است. در حال حاضر
زبان پشه‌ای از زبانهای فارسی و پشتو که در همسایگی آن قرار دارند تأثیر زیادی
پذیرفته است.
عزیز الله شلماچ می‌گوید: «ما در حال حاضر هم فارسی می‌دانیم و هم
پشتو و زمانی که حرف بزنیم کسی نمی داند که ما پشتو تاجیک یا پشه‌ای هستیم و این
مسئله تأثیر پذیری زبان پشه‌ای از این زبانها را نشان می‌دهد.»
چندی پیش در شهر تخار در شمال شرق افغانستان، اتحادیه قوم پشه‌ای
تأسیس شد. مؤسسان این اتحادیه می‌گویند که از این راه تلاش می‌کنند تا غناهای
فرهنگی این زبان را حفظ کنند.
شخصیتهای سیاسی و اجتماعی
از شخصیتهای معروف علمی، فرهنگی و اجتماعی عصر حاضرمیتوان از مرحوم
پوهندوی نورمحمد غمجن تمیل، مرحوم عبدالقدوس پرهیز، شهید عبدالعزیز مراد، مرحوم
ملک سونمیر، مرحوم ملک محمد نبی خان پشه یی وال، مرحوم شیرعلی خان الیشنگی، مرحوم
ملک بابا و مرحوم عبدالقادر افضل زاده و نیز از آقایان چون انجنیر محمد عالم قرار،
حاجی حضرت علی، سید هاشم فولاد و عبدالهادی صافی نماینده گان مردم در شورای ملی
فعلی و همچنان محترم عبدالخالق حسینی، محترم نورمحمد کفیل و محترمه کبرا امان
سناتوران برحال و بسیاری از استادان پوهنتون ننگرهار یاد آوری کرد. در نظام فعلی
کشور، پشه ییها مانند سایر اقوام باهم برادر کشور از برخی حقوق و سهولت‌های
بهرمند گردیده‌اند که به دیگران نیز مهیاست. در قانون اساسی افغانستان از آن نام
برده شده و با وجود مشکلات و نداشتن امکانات که از گذشته‌ها به ارث مانده در شورای
ملی و شوراهای ولایتی صاحب نمایندگان خویش بوده و به زبان پشه یی نشرات رادیویی،
تلویزیونی و چاپی داشته و به ده‌ها عنوان کتاب به زبان پشه یی تألیف و چاپ گردیده
است.
نفوس
در مورد نفوس پشه ییها باید گفت، طبق برسی پوهاند دکتور مجاور احمد
زیار نفوس پشه ییها را بیشتر از ششصد هزار وانمود کرده است. کنون عده زیادی پشه
ای‌ها حدود یک میلون میدانند. دلیل آن اینست که تعدادی زیادی مردم پشه ییها به
اساس نفوس وزبان محل محاسبه شده یا اینکه تعداد زبان اصلی خودرا از دست داده‌اند.
مشغولیتها
شغل این مردم مانند سایر افغانها می‌باشد. آنهای که در اطراف شهرها
زندگی دارند دارای شغل کشاورزی می‌باشند. شغل زراعت را بیشتر مردان پیش می‌برد ولی
زنان هم شغل زراعت را دارند. این مردم در خانه یک میل سلاح بخاطر حفظ قامیل می‌داشته
باشند. در بین پشه ییها قبلاً تکه، لباس و پوشاک برای رفع احتیاجات خویش تهیه میشد،
از قبیل ویج (نوع از برزو) پولنگ (نوع از کرتی) پکول، پمبیلا (نوع از پاپوش) گړیک
(نوع از پوستین) و غیره که نامهای انواع لباس و پوشاک است؛ و هم تهیه انواع چوکی‌ها
که یک نوع آنرا (آیټک) می‌نامند، چار پایی، میز، دروازه و کلکین و همچنان سامان
آلات فلزی مورد ضرورت خانواده‌ها که آن هم صرف برای رفع احتیاجات خودشان تهیه می‌شوند؛
ولی فعلاً به جز صنعت تولید انواع پنیر که اقسام مختلف دارد و شور پنیر آن خیلی
شهرت داشته و در بازارهای منطقه عرضه می‌گردد،
مراسم ازدواج
در رسم و عنعنات مردم پشه استفاده از برقه، چادری، مرسوم نبوده و در
اغلب امور زندگی زن و مرد دوشادوش هم مصروف کار می‌باشند و با استفاده از همین
فرصت غالباً جوانان و نوجوانان دختر مورد پسند خویش را در نظر گرفته و انتخاب
نموده و موضوع را به شکل از اشکال با فامیل مطرح می‌نمایند. پس از مشوره تعداد از
زنان به طلبگاری می‌روند.
در ملاقات و بازدیدها دوم و سوم، چهارمی جواب مثبت و منفی را دریافت
می‌نمایند. در صورت جواب مثبت طرفین روز مراسم نامزدی را تعیین و در روز نامزدی در
حضور عده از اقارب و همسایه‌ها مراسم نامزدی برگزار و صورت می‌گیرد و بعداً فاصله
بین نامزدی و عروسی را به اتفاق طرفین تعیین می‌گردد. در مراسم عروسی بر علاوه
اکثریت خویشاوندان همه افراد قریه به شمول زن و مرد به صرف نان چندین وقفه دعوت می‌شوند
قابل ذکر است که مراسم عروسی مردم پشه یی از دو روز گرفته الی پنج شش روز ادامه
پیدا می‌کند که غالباً بستگی دارد به وضعیت اقتصادی خانواده‌ها.
مراسم عروس در مردم پشه یی متأسفانه بدون در نظر داشت وضع اقتصادی
جوان با مصارف نسبتاً گزاف در معرض اجراء و تجلیل قرار می‌گیرد.
در بین مردم پشه یی هنر انفرادی وجود ندارد هنر دسته جمعی بوده و به
شکل واقعاً جالب در معرض نمایش قرار می‌گیرد اکثراً توسط جوانان و نوجوانان مورد
اجرا قرار می‌گیرد. اجرای این هنر موسیقی حلقه بوده جوانان دستان شان را عقب گردن
بالای شانه‌ها همدیگر انداخته و محکم می‌گیرند در داخل حلقه تشکیل شده یک نفر مشخص
آهنگ را به تنهایی به آواز بلند می‌خواند و جوانانی که با صدای دهل آن هم در وسط
حلقه می‌باشد با نواختن دهل به صورت تدریجی حلقه را تشکیل می‌دهند و با حرکات معین
و حساس بر انگیز هنر ناشی می‌نمایند که بدون مبالغه مورد پسند همگان قرار می‌گیرد.
آوازخوان و دهل نواز در وسط حلقه آواز خوانده و دهل می‌نوازد و توسط جوانان آهنگ
را تکرار شد. هر آهنگ ۲۰ الی ۲۵ دقیقه ادامه پیدا می‌کند و بعداً آهنگی دیگری
خوانده می‌شود. به همین ترتیب هنر مندی ادامه پیدا می‌کند هکذا زنان و دختران نیز
به عین شکل اجرا می‌نمایند. در روز اخیر عروسی که به نام چپنی یاد می‌شود به صورت
معمولی از ۶۰ نفر الی بیشتر از صد نفر از خویشاوندان داماد به خانه عروس می‌روند و
بعد از موناع اندکی که در مردم پشه یی مرسوم است. به خانه‌های شان می‌روند.
زمانی که عروسی آماده می‌شود چشم عروس را سرمه می‌نمایند لباسهای
عروسی را بتنش می‌نمایند. در حدود وضع اقتصادی داماد از زیورات فلزی نقره و سلور
بیشتر استفاده می‌گردد حدود چهار و یا سه چادر را به عروس که قابل دید باشد می‌پوشانند
و از طرف اعضای خانواده دامان بدرقه گردیده و از خانه پدر به خانه شوهر برده می‌شود
و قبل از دخول به خانه شوهر قطعه زمین و یا درخت که بتواند قناعت عروسی را فراهم
کند به ملکیت عروس در آورده می‌شود بعداً داخل خانه شوهر می‌گردد و یک روز دیگر
مراسم عروسی ادامه پیدا می‌کند در اخیر مراسم عروسی دوستان و خویشاوندان با
خانواده نشان تبریکی گفته و زندگی مالامال از محبت را آرزو نموده مراسم عروسی به
پایان می‌پذیرد.
منبع
۱. جان هوگ یان Pashai Language
Development Project: Promoting Pashai language, literacy and community
development1 در وبگاه
سیل مؤسسه تحقیقات بین‌المللی زبان
http://www-01.sil.org/asia/ldc/parallel_papers/ju-hong_yun.pdf
۲. فیس
بوک جوانان پشه‌ای معلومات در هر موارد طایفه پشه. بنده را اجازه داده است تا از
این فیسبوک استفاده نمایم
۳. سوابق تاریخی قوم پشه یی در افغانستان: گفت وشنود خبرنگار مجله
غرجستان با محمد زمان کلمانی پیرامون سوابق تاریخی قوم پشه یی در افغانستان. در
وبگاه شه‌ای
http://pashai.blogspot.dk/2010/09/blog-post.html
۴. زندگی
زبانها ۴: زبان پشه‌ای نوشته سعید حقیقی دوشنبه ۰۱ دسامبر ۲۰۰۸–۱۱ عقرب ۱۳۸۷در
وبگاه بی‌بی‌سی
http://www.bbc.com/persian/afghanistan/2008/12/081201_ram_languages_4.shtml
۵. عروسی
پشه ای‌ها دوشنبه ۱۳۹۰/۰۹/۲۱ساعت ۱۲:۲۹ بعد از ظهر در وبگاه کابلستان
http://kabullistan.blogfa.com/post/197
۶. ویب
بلاک کلمان در مورد زندگی باشنده گان پشه‌ای در افغانستان
۷. گفت وشنود خبرنگار مجله غرجستان با محمد زمان کلمانی شاعر و نویسنده،
پیرامون سوابق تاریخی قوم پشه یی در افغانستان در ویبسایت کلمان
http://kolmani.blogfa.com/post/406
۸. زبان
وملیت پشه ئی در ویبسایت ویکی پیدیا انگلیسی
https://en.wikipedia.org/wiki/Pashai
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر